اگر مدتی است با اضطرابهای مداوم، دلشوره یا افکار نگرانکننده روبهرو هستید و درمانهای معمول مثل دارو یا رواندرمانی به اندازه کافی پاسخگو نبودهاند، شاید شنیده باشید که امروزه روشهایی به نام تحریک الکتریکی مغز هم به کار میروند. یکی از این روشها tDCS یا تحریک الکتریکی مستقیم از روی جمجمه است.
تدوین و گردآوری : دنیا نهضت – روانشناس
tDCS چیست؟
tDCS مخفف Transcranial Direct Current Stimulation است؛ یعنی تحریک مغز با جریان الکتریکی بسیار ضعیف. در این روش دو قطعه کوچک به نام «الکترود» روی سر قرار میگیرد. دستگاه، جریانی در حد ۱ تا ۲ میلیآمپر از میان این الکترودها عبور میدهد که فرد معمولاً فقط احساس گرمای خفیف یا سوزش ملایم در محل تماس دارد.
هدف از این تحریک، تنظیم فعالیت نورونهای مغزی است. مغز ما با جریانهای الکتریکی کار میکند، و در اضطراب، بعضی از مدارهای عصبی — بهویژه بین قشر پیشپیشانی (PFC) و آمیگدالا (مرکز ترس و هیجان) — بیشفعال یا ناهماهنگ میشوند. با tDCS میتوان این ناهماهنگی را تا حدی تعدیل کرد.
tDCS چگونه اضطراب را کاهش میدهد؟
در اضطراب، مغز در حالت «آمادهباش دائمی» قرار دارد. نواحی جلویی مغز (که مسئول کنترل منطقی هیجانات هستند) معمولاً کمتر فعال میشوند، در حالی که مراکز هیجانی مانند آمیگدالا بیش از حد تحریک میشوند.
وقتی جریان ضعیف tDCS از بخش جلویی سر (معمولاً ناحیه پیشپیشانی چپ) عبور میکند، باعث افزایش کارایی شبکههای تنظیم هیجان میشود. در نتیجه، مغز بهتر میتواند احساس نگرانی یا تنش را کنترل کند.
مطالعات مختلف نشان دادهاند که جلسات مکرر tDCS میتواند علائم اضطراب را در اختلالاتی مانند اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی یا اضطراب پیش از امتحان کاهش دهد. البته این اثر معمولاً تدریجی است و با تداوم جلسات بیشتر آشکار میشود.
tDCS چه حسی دارد و جلسات آن چگونه است؟
جلسات tDCS معمولاً ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول میکشند. فرد در طول جلسه روی صندلی راحت مینشیند؛ گاهی همزمان تمرینات آرامسازی یا توجه ذهنی انجام میشود.
درمانگر الکترودها را روی نقاط خاصی از سر (بسته به هدف درمان) قرار میدهد و دستگاه را روشن میکند. ممکن است در چند دقیقه اول کمی احساس گرما، خارش یا سوزنسوزن شدن داشته باشید که طبیعی است و معمولاً سریع از بین میرود.
تعداد جلسات بسته به شدت اضطراب متفاوت است، اما معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ جلسه پیشنهاد میشود. برخی افراد از همان هفتههای اول احساس آرامش و تمرکز بیشتر گزارش میکنند.
آیا tDCS جایگزین دارو یا رواندرمانی است؟
خیر. tDCS معمولاً بهعنوان درمان کمکی در کنار روشهای دیگر استفاده میشود. بهترین نتایج زمانی بهدست میآیند که تحریک مغزی با رواندرمانی یا تکنیکهای ذهنآگاهی ترکیب شود.
تحریک مغزی میتواند «زمینه عصبی» را برای پذیرش بهتر درمانهای روانشناختی فراهم کند. بنابراین فرد هم از نظر مغزی و هم از نظر شناختی، آمادگی بیشتری برای کاهش اضطراب پیدا میکند.
مزایا و ایمنی
tDCS روش بسیار کمخطر و غیرتهاجمی است. نیازی به بیهوشی، جراحی یا تزریق ندارد.
عوارض معمول آن فقط خارش یا قرمزی موقت پوست زیر الکترودهاست. این روش در سراسر دنیا تحت نظارت روانپزشکان و نوروتراپیستها استفاده میشود و سازمانهای علمی معتبری آن را بیخطر میدانند.
با این حال، افرادی که ضربانساز قلب، ایمپلنت فلزی در سر یا سابقه تشنج دارند، باید پیش از انجام آن با پزشک مشورت کنند.
tDCS راهی نوین و علمی برای کمک به تنظیم فعالیت مغز در اضطراب است. این روش به جای سرکوب هیجان، به مغز یاد میدهد آرامتر و متعادلتر کار کند.
اگر مدتی است اضطراب زندگی شما را مختل کرده و از درمانهای معمول نتیجه کامل نگرفتهاید، شاید tDCS بتواند بخشی از پاسخ باشد — البته نه بهعنوان معجزه، بلکه به عنوان ابزاری کمکی در مسیر بازیابی آرامش ذهن و بدن.