استرس شغلی امروز به یکی از چالشهای بزرگ زندگی مدرن تبدیل شده است. فشار کاری، حجم زیاد وظایف، جلسات متعدد، و دستوپنجه نرم کردن با فرسودگی شغلی باعث شده بسیاری از کارمندان همواره احساس خستگی ذهنی و کاهش تمرکز داشته باشند. در سالهای اخیر، مایندفولنس (ذهنآگاهی) به یکی از موثرترین روشها برای مدیریت رفتارها به هنگام استرس تبدیل شده، اما این سؤال مطرح است که آیا میتوان این تمرین را کوتاهتر، کاربردیتر و مؤثرتر کرد؟
پژوهش جدیدی که اخیراً در کره جنوبی انجام شده، پاسخی جالب به این سؤال میدهد. این مطالعه بررسی کرده که آیا اضافه کردن «نوروفیدبک» به یک برنامه ۴ هفتهای مایندفولنس میتواند تأثیر تمرینها را افزایش دهد یا خیر.
گردآوری و ترجمه : دنیا نهضت – روانشناس
خلاصه مقاله : The Effectiveness of a Neurofeedback-Assisted Mindfulness Training Program Using a Mobile App on Stress Reduction in Employees: Randomized Controlled Trial
مایندفولنس یعنی چه؟
مایندفولنس یعنی تمرین حضور در لحظه، بدون قضاوت و با پذیرش کامل تجربههای درونی و بیرونی. تحقیقات زیادی نشان دادهاند که مایندفولنس میتواند ، بیخوابی و حتی افسردگی را کاهش دهد.
نوروفیدبک به مغز این امکان را میدهد که الگوی امواج خود را مشاهده و تنظیم کند. در این روش، فرد با استفاده از EEG، بازخورد لحظهای از وضعیت مغزیاش دریافت میکند و یاد میگیرد چگونه وارد حالت آرامش یا تمرکز شود. ترکیب نوروفیدبک با تمرین مایندفولنس میتواند باعث شود ذهن سریعتر به وضعیت متعادل و پایدار برسد.
این پژوهش چگونه انجام شد؟
در این مطالعه ۹۲ کارمند تماموقت در سه گروه تقسیم شدند:
- گروه اول: مایندفولنس + نوروفیدبک
- گروه دوم: مایندفولنس بدون نوروفیدبک
- گروه سوم: فقط دریافت جزوات آموزشی
این برنامه فقط ۴ هفته طول کشید و شامل تمرینهایی مانند توجهآگاهی، تنفس شکمی و اسکن بدن بود. شرکتکنندگان قبل از شروع، بعد از پایان دوره و یک ماه بعد مجدد ارزیابی شدند.
نتایج چه چیزی را نشان میدهد؟
نتایج این پژوهش بسیار جذاب بود:
۱. کاهش قابل توجه ماندن در استرس در تمام گروهها
حتی یک برنامه ۴ هفتهای کوتاه هم توانست کمک کند کارمندان به میزان چشمگیری در تجربه استرس غرق نشوند. این یعنی دورههای کوتاه مایندفولنس هم میتوانند مؤثر باشند.
۲. اما گروه نوروفیدبک یک تفاوت مهم داشت: افزایش چشمگیر «تابآوری»
تابآوری یعنی توانایی برگشت به حالت طبیعی بعد از استرس. گروه نوروفیدبک نسبت به گروههای دیگر:
- بهبود بیشتری در تابآوری نشان داد،
- این بهبود حتی یک ماه پس از پایان برنامه هم ادامه داشت.
به عبارت دیگر، نوروفیدبک به شرکتکنندگان کمک کرد نتایج تمرین را در زندگی روزمره بهتر تثبیت کنند.
۳. افزایش شاخصهای فیزیولوژیک آرامش
EEG نشان داد نسبت امواج آلفا به بتای بالا (شاخص آرامش ذهنی) در گروه نوروفیدبک بهطور محسوسی بیشتر شده بود، آن هم در بلندمدت. این یعنی مغز یاد گرفته بود راحتتر به حالت آرامش بازگردد.
۴. بهبود خواب، افسردگی و فرسودگی احساسی
تمام گروهها حتی گروه کنترل که فقط جزوه داشت ـ در موارد زیر بهبود داشتند:
- کیفیت خواب
- نشانههای افسردگی
- سطح فرسودگی هیجانی
اما باز هم گروه نوروفیدبک بهترین نتایج را کسب کرد.
این نتایج چه معنایی برای ما دارند؟
این پژوهش نشان میدهد که:
- دورههای کوتاهمدت مایندفولنس (۴ هفتهای) هم میتوانند بسیار مؤثر باشند.
- استفاده از اپلیکیشنهای موبایلی تمارین مایندفولنس میتواند این تمرینها را برای کارمندان قابلدسترستر کند.
- ترکیب مایندفولنس + نوروفیدبک میتواند تأثیر تمرینهای ذهنآگاهی را عمیقتر و پایدارتر کند.
برای افرادی که با استرس شغلی دستوپنجه نرم میکنند یا برای سازمانهایی که به دنبال راهکارهای نوین ارتقای سلامت روان کارمندان هستند، این نتایج نویدبخش است. اگر به دنبال روشی علمی، کاربردی و سریع برای تقویت تابآوری و افزایش تعادل ذهن هستید، ترکیب مایندفولنس و نوروفیدبک میتواند یکی از مؤثرترین انتخابها باشد.