در سالهای اخیر، توجه بسیاری از مربیان و ورزشکاران به این موضوع جلب شده که موفقیت در ورزش فقط به قدرت بدنی و مهارتهای فنی وابسته نیست؛ بلکه ذهن نیز نقشی اساسی در رسیدن به بهترین عملکرد دارد. تمرینهای ذهنی مثل مدیتیشن، تمرین تنفس و تکنیکهای آرامسازی سالهاست که بهعنوان راهی برای بهبود تمرکز، تنظیم استرس و تعادل ذهنی استفاده میشوند. اما جدیدترین پژوهشها نشان میدهند که ترکیب این روشها با تکنولوژیهای جدید مانند نوروفیدبک میتواند اثرات بسیار قویتری به همراه داشته باشد.
گردآوری و ترجمه : دنیا نهضت – روانشناس
خلاصه مقاله : Neurocognitive Enhancement Effects of Combined Mindfulness–Neurofeedback Training in Sport
نوروفیدبک چیست؟
نوروفیدبک روشی است که با کمک دستگاه فعالیت مغز را در لحظه ثبت و بازخورد فوری به فرد ارائه میکند. به زبان ساده، دستگاه به شما نشان میدهد ذهنتان چه زمانی آرام است و چه زمانی دچار آشفتگی یا حواسپرتی شدهاید. همین بازخورد لحظهای باعث میشود مغز سریعتر یاد بگیرد چطور حالتهای مطلوب مثل تمرکز عمیق یا آرامش را تکرار کند.
ترکیب نوروفیدبک با ذهنآگاهی؛ یک رویکرد نوین
مطالعات اخیر نشان دادهاند که اجرای تمرینهای سادهای مانند تنفس آگاهانه در کنار استفاده از نوروفیدبک میتواند باعث بهبود چشمگیر تمرکز، کنترل توجه و کاهش استرس شود. این روش حتی برای افرادی که هیچ تجربهای از مدیتیشن ندارند هم قابل استفاده است.
در این پژوهش برنامهای ترکیبی را روی ۵۰ نفر از ورزشکاران و افراد عادی آزمایش کرده است. بخشی از افراد تمرینهای تنفس همراه با نوروفیدبک دریافت کردند و گروه کنترل تنها تمرین تنفسی انجام دادند. قبل و بعد از دوره آموزشی، همه شرکتکنندگان از نظر عملکرد شناختی، سطح استرس و شاخصهای مغزی بررسی شدند.
نتایج چه میگویند؟
۱. بهبود عملکرد شناختی و توجه
ورزشکارانی که برنامه ترکیبی را پشت سر گذاشتند:
- سریعتر به محرکها واکنش نشان دادند،
- اشتباهات کمتری در تکالیف توجه و تمرکز داشتند،
- و مهمتر از همه، در یکی از مهمترین بخش های مغزی مربوط به کنترل توجه، پیشرفت قابلتوجهی داشتند.
افزایش این شاخص معمولاً به معنای این است که مغز بهتر میتواند محرکهای مهم را تشخیص دهد و حواسپرتی را مهار کند؛ چیزی که دقیقاً در رقابتهای ورزشی حیاتی است.
۲. کاهش استرس و افزایش آرامش ذهنی
شرکتکنندگان پس از دوره تمرینی گزارش کردند که:
- استرس کمتری تجربه میکنند،
- راحتتر میتوانند ذهن خود را متعادل نگه دارند،
- و کمتر درگیر قضاوت و خودسرزنشی میشوند.
این تغییرات برای ورزشکارانی که در شرایط پرفشار مسابقه قرار میگیرند، میتواند تفاوتی چشمگیر ایجاد کند.
چرا این روش بهخصوص برای ورزشکاران مؤثرتر است؟
ورزشکاران نسبت به تغییرات بدنی و ذهنی خود آگاهی بیشتری دارند. همین حساسیت باعث میشود بازخوردهای نوروفیدبک را سریعتر درک کنند و ذهنشان سریعتر یاد بگیرد چگونه در مسیر درست باقی بماند. بهعبارتی، آنها منحنی یادگیری کوتاهتری دارند و حتی در مدتزمان کوتاه نیز نتایج قابلتوجهی نشان میدهند.
نتایج این مطالعه نشان میدهد که تمرینهای ذهنآگاهی همراه با نوروفیدبک میتواند:
- تمرکز و کنترل توجه را افزایش دهد،
- استرس را کاهش دهد،
- و زمینهای برای عملکرد بهتر در ورزش فراهم کند.
این روش ترکیبی میتواند بهعنوان یک ابزار نوین و کاربردی در تمرینات ورزشی مورد استفاده قرار گیرد؛ روشی که هم برای ورزشکاران حرفهای و هم برای علاقهمندان به بهبود عملکرد ذهنی و جسمی مفید است.