عادات رفتاری مانند ناخن جویدن و کندن پوست (درماتیلومانیا) از جمله رفتارهای تکراری و ناخودآگاه هستند که بسیاری از افراد در شرایط استرس، اضطراب یا حتی بی‌حوصلگی به آن‌ها دچار می‌شوند. این رفتارها نه‌تنها می‌توانند به سلامت جسمی آسیب بزنند، بلکه اغلب باعث کاهش اعتماد به نفس و ایجاد اختلالات روانی ثانویه می‌شوند. یکی از روش‌های نوین و اثربخش در درمان این عادات رفتاری، نوروفیدبک (Neurofeedback) است که در این مقاله به بررسی علمی تأثیر آن می‌پردازیم.
تدوین و گردآوری : دنیا نهضت – روانشناس
عادات رفتاری تکراری چیست و چرا ترک آن‌ها دشوار است؟
ناخن جویدن و کندن پوست، نمونه‌هایی از اختلالات وسواسی-اجباری رفتاری محسوب می‌شوند. این عادات معمولاً به عنوان راهی برای تخلیه هیجانات منفی، کاهش استرس و اضطراب یا حتی پاسخ به کسالت شکل می‌گیرند.
مطالعات علمی نشان می‌دهند که این رفتارها به دلیل اختلال در سیستم‌های تنظیم هیجان و کنترل تکانه‌ها در مغز ایجاد می‌شوند. این امر باعث می‌شود فرد نتواند به راحتی رفتارهای مخرب خود را کنترل کند و ترک آن‌ها نیازمند مداخلات تخصصی باشد.
نوروفیدبک چیست و چگونه به ترک عادات رفتاری کمک می‌کند؟
نوروفیدبک یک روش درمانی غیرتهاجمی است که به کمک بازخورد لحظه‌ای از امواج مغزی، به فرد کمک می‌کند تا الگوهای نامتعادل فعالیت مغز را اصلاح کند. در جلسات نوروفیدبک، با اتصال الکترودهایی به پوست سر، امواج مغزی ضبط شده و به صورت سیگنال‌های صوتی یا تصویری بازخورد داده می‌شوند. این فرآیند باعث آموزش مغز برای بهبود عملکرد خود و کاهش رفتارهای نامطلوب می‌شود.
تأثیر نوروفیدبک بر ناخن جویدن و کندن پوست: شواهد علمی
۱. بهبود کنترل تکانه‌ها و تنظیم هیجان
مطالعات نوروسایکولوژیک نشان داده‌اند که افراد دارای عادات رفتاری مزمن مانند ناخن جویدن و کندن پوست، فعالیت کمتر یا نامنظم در ناحیه پیش‌پیشانی مغز (Prefrontal Cortex) دارند. این ناحیه مسئول کنترل تکانه‌ها و تصمیم‌گیری‌های منطقی است. نوروفیدبک با تقویت فعالیت این بخش، توانایی کنترل رفتارهای اجباری را افزایش می‌دهد.
۲. کاهش اضطراب و استرس
رفتارهای مانند ناخن جویدن و کندن پوست اغلب به عنوان مکانیسم مقابله‌ای در برابر اضطراب ظاهر می‌شوند. نوروفیدبک با افزایش امواج آلفا و SMR، باعث ایجاد آرامش و کاهش سطح استرس می‌شود که به کاهش این رفتارها کمک می‌کند.
۳. افزایش آگاهی و خودکنترلی
نوروفیدبک با آموزش مغز برای تنظیم خودکار فعالیت‌های عصبی، باعث افزایش آگاهی فرد نسبت به تمایل به انجام رفتارهای مخرب می‌شود. این آگاهی، پیش‌زمینه مهمی برای ترک عادت است.
۴. تقویت انعطاف‌پذیری شناختی
با تمرین‌های نوروفیدبک، مغز یاد می‌گیرد بهتر بین افکار و احساسات کنترل داشته باشد و از الگوهای رفتاری ناسالم عبور کند.
روند درمان با نوروفیدبک برای ترک ناخن جویدن و کندن پوست
جلسات درمانی نوروفیدبک معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ جلسه به طول می‌انجامند که در هر جلسه فعالیت امواج مغزی تحت نظارت قرار می‌گیرد و بازخوردهای هدفمند ارائه می‌شود. افراد در طول زمان یاد می‌گیرند فعالیت مغز خود را به سمت الگوهای سالم‌تر هدایت کنند. این درمان غیرتهاجمی و بدون عوارض جانبی دارویی است و می‌تواند به صورت مکمل در کنار درمان‌های شناختی-رفتاری استفاده شود.
عادات رفتاری مانند ناخن جویدن و کندن پوست، می‌توانند تأثیرات مخربی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشند. درمان‌های سنتی گاهی در کاهش این عادات ناکافی‌اند و نیاز به روش‌های مؤثرتر احساس می‌شود. نوروفیدبک به عنوان یک درمان علمی، مستند و مبتنی بر اصول نوروسایکولوژی، ابزاری ارزشمند برای ترک این عادات و بهبود کنترل تکانه‌ها و تنظیم هیجان است.
اگر شما یا عزیزانتان با این عادات رفتاری دست و پنجه نرم می‌کنید، مشاوره و درمان نوروفیدبک می‌تواند گام مهمی در مسیر بهبود و بازیابی کیفیت زندگی باشد.